Vi khuẩn C.Botulinum hình que, tạo nha bào, sống kỵ khí, sinh độc tố có 6 tuyp (A, B,C,D,E.F). Trong đó các tuyp A,B,E có khả năng gây bệnh cho người. Ngoại độc tố của C.Botulinum cực độc, là tác nhân gây bệnh của vi khuẩn ( vài phần triệu gam – nano gam đủ để gây bệnh).

Ngộ độc C.Botulinum có thể do các nguyên nhân khác nhau.Các nha bào của chúng tồn tại ở trong đất, nước, phân , bùn, trên động vật, hải sải, đồ hộp…nhiều tháng; có thể sống trong đồ hộp đã mở, thịt, cá hun khói… nhiều tuần. Chúng sản sinh ra độc tố butulin trong môi trường yếm khí và nhiệt độ nhất định. Ngộ độc C.botulinum do thực phẩm xảy ra khi ăn phải thực phẩm có chứa độc tố. Ngộ độc C.botulinum ở trẻ sơ sinh xảy ra khi vi khuẩn phát triển trong ruột và phát tán độc tố, thường chỉ ở trẻ em dưới sáu tháng tuổi. Ngộ độc C.Botulinum từ vết thương thường thấy nhất ở những người tiêm chích ma túy. Trong trường hợp này,  bào tử xâm nhập vào qua một vết thương và trong điều kiện yếm khí sẽ giải phóng độc tố.

II. CÁC TRIỆU CHỨNG

Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh ngộ độc qua thực phẩm thường bắt đầu từ 12 đến 36 giờ sau khi độc tố vào cơ thể. Nếu ngộ độc trẻ sơ sinh có liên quan đến thực phẩm, chẳng hạn như mật ong, các vấn đề nói chung sẽ bắt đầu trong khung thời gian này. Tuy nhiên các triệu chứng của bệnh ngộ độc vết thương thường bắt đầu khoảng 10 ngày sau khi bị nhiễm bệnh do vi khuẩn

Các dấu hiệu và triệu chứng qua thực phẩm và ngộ độc vết thương bao gồm

• Khó nuốt hay nói
• Yếu cả hai bên của khuôn mặt
• Mờ mắt
• Rủ mí mắt
• Khó thở
• Buồn nôn, ói mửa, đau bụng, tiêu chảy ( chỉ có ở bệnh ngộ độc qua thực phẩm)
• Tê liệt
• Có thể kèm theo sốt với ngộ độc từ vết thương

Trẻ sơ sinh bị ngộ độc

• Táo bón ( thường là dấu hiệu đầu tiên )
• Yếu cơ vận động
• Khóc yếu
• Khó chịu
• Nhỏ nước dãi
• Rủ mi mắt
• Mệt mỏi
• Khó bú, khó nuốt
• Tê liệt…

III. NGUYÊN NHÂN

1. Qua thực phẩm bị ngộ độc

Nguồn gốc của bệnh ngộ độc qua thực phẩm thường từ thực phẩm đóng hộp, thức ăn bị nhiễm bệnh… Khi ăn thức ăn chúa độc tố, nó sẽ phá vỡ chức năng thần kinh gây tê liệt.

2. Trẻ sơ sinh bị ngộ độc

Trẻ sơ sinh bị ngộ độc sau khi tiêu thụ các bào tử của vi khuẩn, mà sau đó phát triển và nhân lên trong ruột và tạo thành độc tố. nguồn gốc của bệnh ngộ độc trẻ sơ sinh có thể từ mật ong, nhưng nhiều khả năng do tiếp xúc với đất bị ô nhiễm với vi khuẩn.

3. Vết thương ngộ độc

Khi vi khuẩn C. Botulinum xâm nhập vào một vết thương, nó có thể nhân lên và tạo ra độc tố. Vết thương ngộ độc đã tăng lên trong những thập kỷ gần đây ở ngững người tiêm chích ma túy

IV. BIẾN CHỨNG

Bởi vì nó ảnh hưởng đến việc kiểm soát cơ bắp trong cơ thể, độc tố botulinum có thể gây ra nhiều biến chứng. Nguy hiểm nhất là không thể thở, đó là nguyên nhân gây tử vong nhiều nhất. Các biến chứng khác có thể bao gồm:

• Khó nói
• Khó nuốt
• Kéo dài sự yếu mỏi
• Khó thở…

  V. CHẨN ĐOÁN

Bệnh lý của C. Botulinum gây ra cho người là do nhiễm ngoại độc tố của vi khuẩn C.Botulinum với biểu hiện hội chứng viêm dạ dày - ruột cấp tính, nhiễm độc thần kinh có liệt mềm, diễn biến nhanh và có thể tử vong. Các thể bệnh chính là: Thể ngộ độc do độc tố C. Botulinum đã có trong thức ăn ( ngộ độc tiên phát). Thể ngộ độc do ăn phải bào tử hoặc vi khuẩn C. Botulinum và sinh độc tố( thứ phát )tại đường ruột. Chẩn đoán ca bệnh điển hình dựa vào chẩn đoán lân sàng và chẩn đoán dịch tễ học.

1.1. Chẩn đoán lâm sàng

Thời gian ủ bệnh thường ngắn: Từ vài giờ tới 24 giờ ( thức ăn chứa sẵn độc tố), 3-5 ngày ( thức ăn có nha bào C.Botulinum).

Khởi phát đột ngột với biểu hiện buồn nôn , đau bụng, tiêu chảy nhẹ hoặc nhiều lần; khô miệng, ăn uống kém, mệt mỏi toàn thân. Toàn phát có triệu chứng nhìn mờ, nhìn đôi, giãn đồng tử, liệt mềm gây khó nuốt, khó nói, khó thở, táo bón, chướng bụng, không sốt, không có hội chứng  màng não; người bệnh tỉnh táo. Nếu nhiễm độc nặng có thể gây tử vong do liệt cơ hô hấp.

1.2. Chẩn đoán dịch tễ học

Bệnh nhân có ăn các loại đồ hộp (thịt, cá, rau,củ, quả….được bảo quản trong điều kiện thiếu không khí), thời gian ủ bệnh ngắn sau khi ăn ( khi có sẵn độc tố C. Botulinum) . Hay bệnh nhân ăn uống thực phẩm tươi sống, thực phẩm đã chế biến kỹ nhưng bảo quản không tốt, thời gian phát bệnh chậm sau một vài ngày ( khi nhiễm nha bào C. Botulinum)

Thường có nhiều người cùng mắc bệnh giống bệnh nhân với mức độ nặng nhẹ khác nhau do cùng ăn, uống loại thực phẩm nghi ngờ ( có thể chỉ có một trường hợp bệnh duy nhất do số lượng nha bào rất nhỏ và khu trú trong thức ăn)

Chẩn đoán vi sinh: Xét nghiệm thấy C.Botulinum trong mẫu thực phẩm gây ngộ độc ( thức ăn, đồ uống, đồ hộp.. ) hoặc trong bệnh phẩm ( chất nôn, dịch rửa dạ dày, phan, nước tiểu của bệnh nhân…). Xét nghiệm phát hiện độc tố C. Botulinum trong bệnh phẩm hoặc thực phẩm gây ngộ độc thực phẩm.

Bệnh C.Botulinum thường ở dạng tản phát hoặc có khi là vụ ngộ độc thực phẩm vừa, nhỏ. Vụ ngộ đôc xảy ra cấp tính khi có nhiều người cùng ăn loại thực phẩm đã có sẵn độc tố C.Botulinum trong thực phẩm hoặc vụ ngộ độc thực phẩm xảy ra chậm do sử dụng thức ăn nhiễm nha bào là chính.

Mọi người đều có thể bị bệnh do C.Botulinum. Trẻ em dưới một tuổi có tỷ lệ mắc cao hơn do sức đề kháng, miễn dịch thấp hơn và mẫn cảm hơn với độc tố của C. Botulinum. Ngoài ra , những người hay dùng đồ hộp, thực phẩm xông khói, thực phẩm lên mem yếm khí, người làm nghề giết mổ, người làm nghề tiếp xúc với phân người và động vật cũng là yếu tố nguy cơ cao

Trong trường hợp ngộ độc trẻ sơ sinh, bác sỹ có thể hỏi, nếu trẻ có ăn mật ong gần đây và đã có các vấn đề như táo bón, trì trệ…

VI. PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ

Đối với trường hợp ngộ độc thực phẩm cần làm sạch dạ dày bằng phương pháp gây nôn , rửa dạ dày, bù nước và điện giải.

Nếu bệnh ngộ độc ở vết thương có thể cần phẫu thuật loại bỏ mô bị nhiễm bệnh

Dùng thuốc kháng độc tố nếu được chẩn đoán ban đầu với bệnh ngộ độc do thực phẩm hoặc các vết thương. Không đề nghị sử dụng trong trường hợp ngộ độc ở trẻ sơ sinh, sử dụng globulin miễn dịch được sử dụng trong trường hợp này.

Hỗ trợ thở nếu gặp khó thở.

Phục hồi chức năng để cải thiện giọng nói, nuốt, và các chức năng khác bị ảnh hưởng.

VII. BIỆN PHÁP PHÒNG, CHỐNG DO NGỘ ĐỘC C.Botulinum:

      - Phòng bệnh chủ yếu từ việc chuẩn bị thức ăn đúng cách. Vì vậy để khử độc tố cần đun sôi ở 100^o C ít nhất 15 phút, để diệt nha bào cần đun ở 100^oC ít nhất 1 giờ, hoặc hơi nước nóng ở áp lực cao hay sấy khô trên 160^o C ít nhất 30 phút. Không nên cho trẻ em dưới một năm tuổi dùng mật ong do nguy cơ nhiễm độc từ loại thực phẩm này, giứ vệ sinh sạch sẽ

• Tuyên truyền, giáo dục thực hiện các biện pháp an toàn thực phẩm trong sản xuất, kinh doanh, bảo quản và tiêu dùng thực phẩm đặc biệt những thực phẩm có nguy cơ ô nhiễm C. Botulinum.
• Phòng chống ngộ độc thực phẩm do C. Botulinum: thực hiện vệ sinh cá nhân, vệ sinh ăn uống, tuyệt đối không ăn , uống thực phẩm nghi ngờ nhiễm C. Botulinum.
• Giám sát, kiểm tra, thanh tra việc bảo đảm an toàn thực phẩm. Phát hiện sớm các sản phẩm nhiễm C. Botulinum để cảnh báo cho cộng đồng, thu hồi và xử lý sản phẩm triệt để .
• Giám sát, phát hiện sớm ca bệnh, chùm ca bệnh do nghi ngờ nhiễm C. Botulinum, sẵn sàng vật tư , thiết bị, thuốc để tổ chức cấp cứu, điều trị kịp thời để hạn chế bệnh chuyển sang nặng hoặc tử vong.
• Đảm bảo vệ sinh nguồn nước sạch cho cộng đồng, phòng tránh triệt để nguy cơ ô nhiễm tới nguồn nước.
• Điều tra dịch tễ học, phát hiện nguồn gốc lây nhiễm để xử lý triệt để nguồn bệnh, yếu tố truyền nhiễm.